مجید نواندیش : در باور
شیعه، سفیانی از جمله کسانی است که
در هنگام ظهور امام قائم به کرات از وی یاد شده است. همچنین اصل خروج وی را، امری
حتمی قبل از ظهور می دانند. در میان اسامی ذکر شده برای سفیانی، عثمان بن انبسه دارای
بیشترین شهرت می باشد[i].
در فرهنگ لغت، عنبسه اسم علم از عنبس، و مشهورترین معنی
برای عنبس شیر بیشه یا اسد می باشد[ii].
در
حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آغاز حرکت سفیانی از دمشق و
در احادیثی دیگر ذکر شده که بر پنج منطقه (دمشق- حمص- اردن- حلب- قنسرین ) غلبه می
کند. از متن احادیث اینطور بر می آید که مبداء و حرکت اصلی سفیانی مشهور در منطقه شام روی می دهد.
بنا بر
روایتی در کتاب بحارالانوار، سفیانی، منتصر است. وی از سمت
سرزمین روم به شام می‌آید و آنگاه دست به قیام می‌زند[iii]. در برخی از روایات اسلامی همچون
نسخه خطی ابن حماد، به وجود دو سفیانی اشاره شده است. سفیانی اول پس از استیلا بر
سرزمین شام در جنگ عراق در برابر سپاه ایران شکست می‌خورد و در اثر جراحاتی که به
او وارد می‌شود در راه بازگشت به شام کشته می‌شود و سفیانی دوم که همان سفیانی
اصلی است را جانشین خود قرار می‌دهد[iv].
امام باقر (ع : سفیانی خروج نمی
کند مگر اینکه قبل از آن شیصبانی در
سرزمین عراق خروج کند . او چون جوشیدن آب از زمین می جوشد و فرستادگان و نمایندگان
و واردین بر شما را به قل می رسانند. بعد از آن در انتظار خروج سفیانی و ظهور قائم
باشید. [v]
نسب سفیانی را به ابوسفیان نسبت داده اند. در احادیث مختلف ذکر
سنگدلی، کینه توزی، ,کشتارهای بیرحمانه وی آمده است. مشهور آن است که او از نسب
یزید بن معاویه بن ابوسفیان می باشد.
به صراحت او را نقطه مقابل امام قائم و
پیکار کننده با ایشان دانسته اند.
بعضی
روایات به طرفدارهای درگیر اشاره می کنند. امام صادق(ع) مي‌فرمایند: «در آن هنگام
سه پرچم در شام به اهتزاز درمي‌آید که پرچم‌های سفیانی، اصهب و ابقع است و مردم
شام زیر این سه پرچم نبرد مي‌کنند». این حدیث به روشنی دلالت مي‌کند که خروج اصهب
و ابقع با خروج سفیانی هم‌زمان است[vi].
شهید سید محمد صادق صدر در سخنانی مي‌فرماید: «دمشق (شام) در آن زمان میدان جنگ‌های
داخلی و تنازعات مسلحانه میان گروه‌های سه‌گانه (تحت فرمان ابقع، اصهب و سفیانی
...) خواهد شد. هر سه از صراط مستقیم حقّ
منحرف گشته‌اند و هر کدام تاج و تخت و حکومت را برای خود مي‌طلبند. (روایات
تفکرات و عقاید آنها را برای ما به روشنی بیان کرده‌اند) ... فاتح نهایی جنگ‌ها
سفیانی است. این اتفاقات مصداق بارز این آیه است که: «فاختلف الأحزاب من بینهم
فویلٌ للذّین کفروا من مشهد یومٍ عظیمٍ؛ احزاب با هم بر سرآنچه در میانشان بود
اختلاف کردند پس وای بر آنها (از آنچه) برقیامت برسرآنها خواهد آمد[vii].
تاویل
مطابقت
دادن نشانه ها و شخصیت های ذکر شده حوادث زمان ظهور با شخصیت های عصر کنونی قطعیت
ندارد و تنها گمانه می باشد. لذا آنچه در ادامه ذکر می شود، صرفا گمان بنده می
باشد و قطعیت ندارد.
سفیانی، عثمان فرزند اسد نامگذاری شده است. عثمان خلیفه سوم بعد از پیامبر (ص) بود که
اتفاق بارز درباره وی، شورش مردم بر علیه وی و سعی در برکنار کردن وی از خلافت بود
تا
سرانجام وی را به قتل رساندند. بنظر مراد از نامیدن سفیانی به عثمان چنین می باشد
و کنیه وی و پدر وی نیز اسد باشد. بنابراین در این ابتدا مطابقت بین بشار اسد، وضعیت کنونی با نام مشهور سفیانی
بوجود می آید. شام کنونی اکنون شامل سوریه و دمشق می باشد. ذکر شد که سفیانی از روم (اشاره به کشورهای غربی) به شام می آید. بشار اسد نیز در انگلیس و لندن تحصیل نمود و سپس
بعنوان جانشین پدر به سوریه بازگشت. از احادیث بر می آید سفیانی یزید عصر زمان ظهور می باشد.
صفات بارز وی سفاکی، خونریزی و کشتار بی رحمانه مردم می
باشد اما در علمای دین فروش وی را تصدیق کرده و مسلمان و عبادت کننده بنظر می آید.
ذکر کورانی به ذکر دو سفیانی یکی در عراق یکی در شام، هم در مقایسه با روایاتی
دیگر، این گمان را تقویت می کند سفیانی عراق یا شیصبانی در بعضی روایات دیگر، با
صدام حسین و سفیانی شام با بشار اسد مطابقت دارد.
آنچه باعث
بیان گمانه های بالا گردید، برائت جستن از بشار اسد، یزید محتمل عصر حاضر می باشد،
هر چند این به معنای به حق دانستن طرفین متخاصم با وی نمی باشد که آنان نیز طبق
احادیث بر حق نمی باشند.
[vi] چهرة درخشان امام زمان(ع)،
جلد دوم، علی حائری یزدی، مترجم: محمّد جواد مرعشی نجفی، قم: فراهانی، 1401ق، چ
اوّل، صص184 ـ 200
[vii] الحتمیّات من علائم
الظهور، فاروق الموسوی، قم: مؤسّسـة السبطین العالمیـة، 1427 ق، چ اوّل، صص294-314
